1. Położenie i rys historyczny
2. Dzieje pałacu w Konarzewie
3. Historia SOSW
1. Położenie i rys historyczny wsi Konarzew
Konarzew jest jedną z wielu miejscowości wchodzących w skład Ziemi Krotoszyńskiej, która leży na terenie Krainy Wzniesień Śląsko-Wielkopolskich. Jest to wieś oddalona o 4 km na płd-zach od Krotoszyna, przy drodze do Baszkowa, administracyjnie należąca do gminy Zduny. Od zachodu Konarzew otoczony jest Niecką Kobylińską, od południa ciągną się Wzgórza Cieszkowskie, natomiast na północy znajduje się pas najwyższych wzniesień Wysoczyzny Koźmińskiej, a od wschodu przylega Dolina Czarnej Wody.[1]
Wokół Konarzewa rosną przepiękne lasy, które nie tylko kryją w sobie tajnikiprzyrody, ale są też ostoją wielu gatunków zwierząt. Znajdują się tu dwa rezerwaty przyrody – przy lewej stronie drogi do Baszkowa rezerwat florystyczny „Baszków” utworzony w 1959, obejmujący sosny w wieku 60 – 90 lat, brzozy i świerki oraz jedno z najliczniejszych w Wielkopolsce stanowisk paproci długosza królewskiego. Drugi to rezerwat torfowiskowy „Mszar Bogdaniec” utworzony w 1996 r., a obejmujący fragmenty boru bagiennego, roślinność bagienno – moczarową; jest on też miejscem występowania aż 44 gatunków ptaków, m. in. żurawi i bociana czarnego.[2] Poza tym konarzewski kompleks leśny to bory mieszane z sosną pospolitą, świerkiem pospolitym, dębem szypułkowym. olchą czarną, brzozą brodawkowatą i grabem pospolitym. Wszystko to można podziwiać, korzystając ze znakowanych szlaków pieszych lub ścieżek przyrodniczych, które wiodą przez najciekawsze miejsca tego lasu.[3]
Na uwagę zasługują też miejsca, w których szczególnie daje się odczuć powiew historii – i tak np.: tzw. Krzyż Napoleoński znajduje się w lesie po prawej stronie szosy prowadzącej z Konarzewa do Baszkowa opodal śródleśnej osady Trafary. Krzyż pochodzi z 1812 r., z czasów, kiedy wojska Napoleona ciągnęły na Rosję. Panująca wówczas w okolicy epidemia dotknęła również francuskich żołnierzy. Zmarłych grzebano w lesie. Krzyż, który przetrwał do naszych czasów, znajduje się na ich mogile. Obecnie został on przeniesiony do Izby Muzealnej w Zdunach, a 22 października 2000 r. postawiono nowy krzyż z rzeźbą Chrystusa wykonaną w drewnie lipowym przez Jerzego Zakowicza z Węzowic. Drugie ciekawe miejsce wiąże się z osobą hrabiny Czartoryskiej, która (wg tradycji) w podziękowaniu Bogu za ocalenie życie podczas strasznej burzy, jaka spotkała ją w lesie ok 2,5 km na płd-zach. od Konarzewa.[4], postawiła tam 4 lipca 1929 r. krzyż. W leśniczówce przy drodze Konarzew -Baszków podczas II wojny światowej w tajemnicy duszpasterzował ks. Stefan Kukiełczyński, który korzystając z życzliwości pp. Budnych, odprawiał tam msze św. i udzielał sakramentów św.[5] Jednak nie tylko las konarzewski kryje w sobie historię, sama miejscowość ma również bardzo bogatą przeszłość.
W Konarzewie odnaleziono ślady kultury grobów kloszowych z wczesnej epoki żelaza, a badania archeologiczne potwierdzają osadnictwo na tym terenie między VII – VIII w. lub IX – X w.[6]Pierwsza wzmianka w dokumentach o Konarzewie pochodzi z 1213 r., później do miejscowości został dołączony Szczerków (1239 r.).[7] Pierwotnie teren ten obejmowała kasztelania w Czestramiu (obecnie Golejewko, pow. rawicki), którą przed 1239 r. zastąpiła kasztelania w Starym Grodzie.[8]Nazwa wsi pochodzi od wyrazu koniarz (człowiek zajmujący się końmi), ale przez wieki ulegała pewnym zmianom. Konarzewo, Konarewo. Konareiow, Konarowo, Conarovo, Conarzewo, Konarschewo, Konradsfof – to właśnie poprzednie nazwy tej miejscowości.[9]
Najstarsze nadanie książęce dotyczy nadania Konarzewa i Szczerkowa klasztorowi cystersów w Henrykowie Śląskim przez księcia Władysława Odonica w 1239 r. Konarzew zatem istniał już w pierwszych latach XIII w. a może i wcześniej jako wieś książęca, a później klasztorna. Jednak Konarzew jak i Szczerków już przed 1307 r. stanowiły własność rycerską.[10] Od połowy XIV w. wytworzył się podział na województwa i powiaty, który zastąpił wcześniejszy układ kasztelami. Konarzew należał do województwa kaliskiego, a w jego ramach wchodził w skład powiatu pyzdrskiego.[11]
Na początku XV w. Konarzew był wsią szlachecką w ręku Konarzewskich. W 1413 r. ziemstwo pyzdrskie pozwało dziedzica Konarzewskiego w sprawie jakiegoś Janusza z Konarzewa, być może kmiecia tej wsi lub też posiadacza jej części.[12] W 1450 r. dziedzicem wsi był Jan Konarzewski, a w 1477 Mikołaj Konarzewski, zapewne syn Jana, ostatni z rodu dziedzic Konarzewa. W 1487 r. wieś należała do braci Jana i Andrzeja Rogowskich, a na początku XVI w. do Dębińskich z Dębna. W 1513 r. Jan Dębiński dziedzic Konarzewa pozwał do ziemstwa pyzdrskiego Katarzynę Lutogniewską w sprawie odnowienia dawnych i usypania nowych kopców granicznych pomiędzy Lutogniewem, Dzierżanowem, Konarzewem i Szczerkowem oraz w lesie zwanym Błociec. W 1523 r. posiadał wieś Jan Pempowski herbu Gozdawa, dziedzic Pępowa.[13] W 1588 i 1591r. właścicielem Konarzewa i Szczerkowa był Jan Roszkowski. kasztelan przemęcki. Pod koniec XVI w. obie wsie stały się własnością rodziny Zalewskich. Na przełomie XV i XVI w. Konarzew posiadał obficie zaopatrzone stawy rybne, a na nich stały młyny.
W 1600 r. w dokumentach jako właściciel wsi wymieniany jest Jakub Zalewski. Po jego śmierci dobra przeszły na Lipskich. W 1629 r Konarzew należał do Mikołaja. Stanisława i Wacława Lipskich; w połowie XVII w. do Wojciecha i Jana Lipskich, którzy w 1669 r.. podzielili między siebie Konarzew i Szczerków. Maciej Lipski, syn Wojciecha, w 1692 r. sprzedał Konarzew Janowi i Walentemu Naramowskim. Ten ostatni obiecał odsprzedać Konarzew, Szczerków i Salnię kasztelanowi kaliskiemu Franciszkowi Zygmuntowi Gałeckiemu. Obietnica ta stała się faktem w 1694 r.[14] W XVI i XVII w. mieszkało w Konarzewie oprócz dziedzica i jego dworu 12 kmieci.
Po Gałeckich posiadali wieś Potoccy – Józef (wojewoda kijowski) i jego żona Ludwika. Oni dziedzicami Konarzewa byli do roku 1779. W tym czasie w samym Konarzewie jak i jego okolicach panowała epidemia dżumy. Zmarło bardzo wielu ludzi, z tego też powodu w 1706 r. w Konarzewie mieszkało tylko 6 ocalałych kmieci.[15] Sześć lat później 28 czerwca 1712 r. na polach między Salnią a Szczerkowem połączone siły wojsk królewskich pod wodzą cześnika koronnego Franciszka Brzuchowskiego i Moskala gen. Baura rozgromili oddział starosty Jana Grudzińskiego stronnika szwedzkiego.[16]
W 1789 r. Konarzew stał się własnością Stanisława Dobrskiego, a w 1804 r. -Józefaty Dobrskiej. Później nabyła Konarzew Tekla z Rogalińskich Morawska. Z tego okresu pochodzi karczma neogotycka (ok. 1800 r.) z ozdobnym szczytem (rozbudowana sto lat później) oraz kuźnia. Tekla Morawska założyła Zakład Sióstr Miłosierdzia w Zdunach, tam też została pochowana w 1869 r. Po jej śmierci Konarzew być może należał do Chełkowskich, spokrewnionych z Morawskimi, tego jednak nie udało się ustalić jednoznacznie. Faktem potwierdzającym tę wersję może być okres Kulturkampfu, czyli walki kulturowej rządu pruskiego z kościołem katolickim. Na przełomie lat 1875 – 1878, jak pisze w swoich wspomnieniach ks. Walenty Śmigielski, w Konarzewie pod Krotoszynem w tajemnicy przed Prusakami spotykali się księża z tzw. Związku Misjonarskiego ze swoim biskupem. Bardzo prawdopodobne jest, że miejscem owych spotkań był dom Tekli Morawskiej zarządzany już przez Chełkowskich (dzisiejszy pałac)[17]. W 1883 r. właścicielem dóbr konarzewskich był Henryk Krzyżanowski, a po nim jego syn Józef. Dobra konarzewskie składały się wtedy z następujących części: majątku Konarzew, folwarku Szczerków, leśnictwa Ostatni Grosz i karczmy Wejbery. Ogółem dobra te liczyły 15 domów, 241 mieszkańców w tym 19 ewangelików i 222 katolików.
W 1883 r. właścicielami są spadkobiercy Józefa Krzyżanowskiego. Z I połowy XIX w. pochodzi rzeźba św. Wawrzyńca znajdująca się niedaleko głównego skrzyżowania wsi. Dziś jest to kopia figury, oryginał umieszczono w Muzeum Regionalnym im. Hieronima Ławniczaka w Krotoszynie. W parku natomiast zachowała się kamienna figura Matki Boskiej z II poł. XIX w. Najprawdopodobniej obecny budynek ośrodka również został wzniesiony w czasach przynależności wsi do Krzyżanowskich
W 1905 r. właścicielem majątku w Konarzewie jest Królewska Komisja Osadnicza, a administratorem Kleinhaus. Majątek został częściowo rozparcelowany. W części tego majątku osiedlono grupę kolonistów niemieckich z prowincji hanowerskiej. W 1907 r. dobra rycerskie Konarzewa należały do Niemca Wilhelma Sasse, który posiadał majątek konarzewski do końca I wojny światowej. W 1921 r. przez pięć lat właścicielem majątku był Leon Szczepanowski z Poznania, hodowca bydła i trzody chlewnej oraz koni. W latach 30. XX w. dobra konarzewskie posiadała rodzina Scheiblerów z Łodzi – i tak było do końca II wojny światowej.[18]
Po wojnie majątek przeszedł na Skarb Państwa Polskiego i został przekazany chłopom, którzy w latach 50. XX w. utworzyli RSP. To przedsięwzięcie jednak się nie udało i spółdzielnię rozwiązano. Od początku lat 70. do 90. XX w. w dawnym majątku istniała SKR a w pałacu znajdował się ośrodek kolonijny ZM z Krotoszyna. Od 1978 r. pałac to siedziba Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego.
2. Dzieje pałacu w Konarzewie
Przypuszczalnie już w XVI w. w miejscu dzisiejszego pałacu stał drewniany dwór, ale dokładnej daty jego zbudowania nie udało się ustalić. Prawdopodobnie już Konarzewscy, właściciele wsi, u schyłku XV w. mieli tu swój dom. Faktem jest natomiast, że z Konarzewa pochodzi Piotr Konarzewski, późniejszy sędzia ziemski kaliski ( początek XVI w.)[19] Na początku XVI w. dobra Konarzew należały do Dębińskich, w latach 20. XVI w. do Pępowskich, a pod koniec XVI w. najpierw do Roszkowskich, a potem na przełomie wieku do Zalewskich. Od 1629 r. do 1692 Konarzew należał do rodziny Lipskich, potem przez dwa lata do Naramowskich, a w 1694 r. dwór i dobra kupił Franciszek Zygmunt Gałecki, kasztelan kaliski, który w miejsce starego dworu pobudował nowy, z wszelkimi wygodami, oraz założył wokół niego piękny ogród włoski z alejkami nisko strzyżonych grabów, jałowców i ciętych w piramidy ligustrów.
Jak podają źródła, początkowo były w ogrodzie cztery sadzawki, pomiędzy nimi ozdobne drewniane mostki, dzięki którym można było dotrzeć do oranżerii pełnej drzewek pomarańczy, cyprysów, goździków holenderskich oraz innych egzotycznych roślin. Gałecki zatrudnił też ogrodowych, aby doglądali porządku. Takim ogrodowym w 1728 r. był Niemiec Chrystian Luter.[20] Gałecki, budując pałac w Konrzewie wraz z pięknym ogrodem, starał się o komfort być może dlatego, że zapraszał do siebie wysoko postawionych przyjaciół, m. in. króla Jana Sobieskiego, z którym wybierał się na łowy do pobliskich lasów, polując np. na niedźwiedzia.[21] Prawdopodobne jest też, że po udanych łowach biesiadował z przyjaciółmi w swoim nowym dworze w Konarzewie.
Wygląd parku i samego dworu zmieniał się zapewne pod wpływem nowych trendów, ale też i nowych właścicieli, którymi po Gałeckich byli Potoccy do 1779 r., po nich – Dobrscy, a od lat 20. XIX w. Tekla Morawska, która mieszkała w dworze aż do śmierci w 1869 r. Po jej śmierci majątek prawdopodobnie należał do rodziny Chełkowskich. W latach 1875 – 1878 Konarzew koło Krotoszyna był miejscem potajemnych spotkań księży ze Związku Misjonarskiego ze swoim biskupem -fakt ten potwierdza ks. Walenty Śmigielski w swoich wspomnieniach z okresu Kulturkampfu. Bardzo możliwe, że miejscem tych spotkań był dzisiejszy pałac, bowiem zarówno Tekla Morawska, jak i spokrewnieni z nią Chełkowscy znani byli z religijności, a poza tym nie uznawali ustaw pniskich z 1873 r. zwanych prawami majowymi, które pozbawiały biskupów władzy w Kościele.[22]
Obecnie istniejący pałac powstał prawdopodobnie w II połowie XIX w. na miejscu wcześniejszego dworu. Fundatorem byli przypuszczalnie Krzyżanowscy, którzy osiedlili się w Konarzewie w 1883 w. Wtedy to majątek konarzewski obejmował Konarzew, Szczerków. Ostatni Grosz i karczmę – ogółem 3974 morgi. Księga adresowa z 1884 r. podaje bardziej szczegółowo – dobra Konarzew liczyły 1012 ha w tym 583 ha pól, 81 ha łąk, 32 ha pastwisk. 328 ha lasów,29 ha nieużytków i ponad 3 ha wód, natomiast w 1890 r. oprócz wyżej wymienionych ujęta jest też gorzelnia. Spadkobiercy Krzyżanowskich nie utrzymali jednak majątku, a w 1905r. został on częściowo rozparcelowany przez Królewską Komisję Osadniczą i zasiedlony przez grupę kolonistów niemieckich z prowincji hanowerskiej.[23] W tym czasie pałac i pozostałe dobra należały do Niemca Wilhelma Sasse – było tego już niewiele, bo tylko 496 ha a w tym 204 ha pól uprawnych.82 ha łąk i pastwisk, 193 ha lasów i 17 ha nieużytków; pogłowie zwierząt liczyło: 32 konie, 110 sztuk bydła w tym 55 krów mlecznych, 70 sztuk trzody chlewnej; czynna była gorzelnia.[24]
W 1926 r. jako właściciel majątku wymieniony jest Leon Szczepański z Poznania, dobra jednak byty już znacznie okrojone i zajmowały powierzchnię 232,5 ha, hodowano bydło czarno-białe rasy nizinnej (26 sztuk), gorzelnia należała już do „Spółki Gorzelniczej”.[25]
W latach 3O.XX w. majątek zamieszkiwali Scheiblerowie -przemysłowcy z Łodzi. Według informacji uzyskanych od żyjącej jeszcze służącej Scheiblerów pałac jak również ogród prezentował się wspaniale. Hol w budynku wyłożony był marmurowymi płytkami, w górnych pokojach sypialnych leżały dywany z wysokim włosem (służące musiały chodzić boso), na ścianach wisiały obrazy, poza tym były przepiękne zastawy stołowe i srebra itp. Wszystko to zaginęło w 1945 r. po wyjeździe Scheiblerów do Niemiec. Sam zaś park był również bardzo pięknie urządzony: od strony północnej pałacu rosły wspaniałe duże krzewy rododendronów, na dwóch stawach pływały lilie wodne, krzewy i drzewka przystrzyżone były w kule i stożki, a w alejkach stały gipsowe rzeźby (popiersia). Całość parku ogrodzona była drewnianym płotem, majątkiem zarządzał Metner, a obejścia pałacu pilnował stróż, który musiał gwizdać o każdej pełnej godzinie, chodząc wkolo budynku.[26]
II wojnę światową pałac przetrwał bez zniszczeń a po 1945 r. pałac został przebudowany. Przez pewien czas znajdowała się tu szkoła rolnicza, a później magazyny GS i ZM. W latach 70. XX w. funkcjonował tu ośrodek kolonijny Zakładów Mięsnych z Krotoszyna. W tym czasie miał miejsce pożar, w wyniku, którego całkowicie została zniszczona górna kondygnacja budynku oraz dach. Po pożarze w II połowie lat 70. XX w. przeprowadzony został remont pałacu z częściową przebudową. Nadbudowano górną kondygnację środkowej części budynku i zmieniono dach na płaski. To sprawiło, że pałac zaczął przypominać (od frontu) blok mieszkalny. Z dawnych elementów zachowały się drzwi zewnętrzne, klatka schodowa, kominek oraz rozkład pomieszczeń na parterze.[27] Od 1978 r. po dzień dzisiejszy budynek pałacu to siedziba Specjalnego Ośrodka Szkono-Wychowawczego.
Dawny wygląd pałacu znany jest dzięki kartom pocztowym z 1905 r. zachowanym w Muzeum Regionalnym w Krotoszynie. Budynek został wzniesiony w stylu neoklasycznym.[28] Składał się z 2- kondygnacyjnej części środkowej z niższym piętrem między dwoma wyższymi (mezzanino) oraz 3-kondygnacyjnych skrzydeł bocznych. Wszystkie te części budynku pokryte były dwuspadowym dachem (każda część osobno). Elewacje zostały podzielone międzykondygnacyjnymi gzymsami, a krawędzie skrzydeł zdobione pewnym rodzajem rowkowania w kształcie figur geometrycznych (boniowania).[29]
Niestety pałac nie ma już takiej wartości zabytkowej jak niegdyś. Jego wygląd znacznie różni się od poprzedniego – dziś jest to budynek wysokopodpiwniczony, 3-kondygnacyjny,nakryty płaskim dachem. Od strony północno-zachodniej urozmaicony centralnie usytuowanym 2-kondygnacyjnym 5-bocznym ryzalitem, a od strony północno-wschodniej kolumnowym tarasem; jest gładko otynkowany, pozbawiony boniowania. Przed budynkiemy jest podjazd w kształcie półkola ograniczonym murkiem i klombem z kwiatami (róże, hortensje, iglaki miniaturki itp.) Park otaczający budynek ma charakter krajobrazowy, zajmuje teren ok. 5 ha, rozplanowany został w II połowie XIX w. Dziś ma nieuregulowany kształt, od południa ograniczony jest drogą, od północy ciekiem wodnym będącym dopływem rzeki Orli, od zachodu łąką i drogą polną a od wschodu terenem gospodarstwa indywidualnego. Od strony południowej znajduje się główny wjazd na teren parku i ośrodka. Zachował się tu fragment ozdobnego muru z filarami bramy wjazdowej z wazonami na słupkach, która pochodzi z początku XX w. Przy ogrodzeniu rośnie dąb o obwodzie 530 cm. Po stronie wschodniej opodal budynku stoi figura Matki Bożej z 2. połowy XIX w.[30]
Od strony północnej znajduje się trawiasta polana ze ścieżkami spacerowymi oraz placem zabaw dla dzieci. W obrębie parku występują ciekawe okazy starodrzewia: głównie dęby rosnące po wschodniej stronie pałacu, poza tym sosny bałkańskie oraz sosny wejmutki, świerki, buki, jawory, klony, brzozy, olchy, kasztanowce, robinie akacjowe itp.[31]
3. Historia Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Konarzewie im. ks. Jana Twardowskiego
Państwowy Zakład Wychowawczy w Konarzewie został powołany przez Kuratora Oświaty i Wychowania w Kaliszu zarządzeniem nr 3 z dnia 12 lipca 1977 r., które brzmiało: „Tworzy się z dniem 1 sierpnia 1977 r. w Konarzewie miasto i gmina Zduny, woj. kaliskie w przejętym budynku kolonijnym od Zakładów Mięsnych w Krotoszynie, Państwowy Zakład Wychowawczy obejmujący internat oraz Specjalną Szkołę Podstawową dla dzieci upośledzonych umysłowo.[32]
Zakład formalnie zaczął istnieć. Od strony praktycznej wyglądało to nieco inaczej. Budynek uzyskany od ZM w Krotoszynie był w złym stanie i potrzebował remontu. Park był bardzo zaniedbany, opłotowanie zniszczone. Na teren pałacu wchodziło się przez dziurę w płocie. Wewnątrz budynku nie było lepiej: zniszczone okna, uginające się stropy, metalowe łóżka i brzydkie materace. Było to wielkie wyzwanie dla przybyłych nauczycieli, pracowników i pani dyrektor nowo powstałej placówki. Na początku wykarczowano dzikie krzewy w parku, wymieniono okna a metalowe łóżka zamieniono na tapczany. Naprawiono też stropy oraz pomalowano pomieszczenia. Większość prac przy oczyszczaniu parku oraz odnawianiu wnętrz wykonywali sami pracownicy Zakładu.[33]
Po przygotowaniu budynku pałacu do użytku 1 kwietnia 1978r. w Zakładzie rozpoczęto naukę.
Dyrektorem placówki od początku istnienia do 1 września 2007r. była dr Ewa Korzeniewska.
Oficjalne otwarcie PZW w Konarzewie nastąpiło 16 września 1978 r. W tej uroczystości wzięli udział m.in. przedstawiciele Kuratorium Okręgu Szkolnego w Kaliszu, delegacja z Wydziału Oświaty w Krotoszynie, dyrektorzy Zakładów Wychowawczych oraz osoby życzliwe szkole.[34]
1 września 1984 roku Kurator Oświaty i Wychowania mgr Tadeusz Raczak decyzją nr 27/84 zmienił nazwę Państwowego Zakładu Wychowawczego na Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy w Konarzewie.[36] Z dniem 1 września 1997 r. naukę podjęło 62 uczniów. Rozpoczęto też pracę z dziećmi głęboko upośledzonymi w zespołach rewalidacyjno – wychowawczych z Domu Pomocy Społecznej w Zdunach.[38]
W związku z reformą oświaty Rada Powiatu Krotoszyńskiego (organ prowadzący) decyzją z dnia 22 marca 1999r. przekształciła Szkołę Podstawową Specjalną w SOSW w Konarzewie o strukturze organizacyjnej klas I – VIII w sześcioletnią Szkołę Podstawową Specjalną o strukturze organizacyjnej klas I- VI. Jednocześnie tego samego dnia zostało założone Gimnazjum Specjalne w SOSW w Konarzewie. Ta nowa forma organizacyjna obowiązuje od 1 września 1999r.[39]
Od 2001 r. w kalendarz imprez SOSW wpisał się Dzień Integracji powiązany z „Powitaniem lata”. Impreza ta wrosła już w tradycję Ośrodka, jak zresztą wiele innych związanych z kulturą naszego kraju oraz kultywowaniem tradycji. Dyrektor oraz nauczyciele Ośrodka zawsze dążyli do tego, aby ich wychowankowie czuli się tu jak w domu. Dziś można pochwalić się wypracowaną przez lata rodzinną atmosferą, którą czują wszyscy odwiedzający, i która jest zarazem wizytówką Ośrodka.
Uczniowie SOSW w Konarzewie uczestniczą w wielu imprezach sportowych i artystycznych, osiągając duże sukcesy. Harcerze z Drużyny Nieprzetartego Szlaku biorą udział w imprezach harcerskich, także integracyjnych. Każdego roku w SOSW organizowane są różne imprezy okolicznościowe, w których przygotowanie angażują się dzieci: Święto Pieczonego Ziemniaka (w ciepły jesienny wieczór wszystkie dzieci zasiadają przy rozpalonym ognisku, czekając na to, aby ziemniaki się upiekły, a żeby atmosfera była bardziej gorąca, śpiewają piosenki.), Dzień Komisji Edukacji Narodowej, andrzejki, mikołajki jasełka (o których pisze zawsze regionalna prasa), bale karnawałowe, Dzień Babci i Dziadka, walentynki, Dzień Kobiet, Szkolne Rekolekcje Wielkopostne (dzieci przygotowują salę – kaplicę oraz stacje Drogi Krzyżowej na terenie parku), Stół Wielkanocny (wystawa prac wykonanych przez dzieci i związanych tematycznie z Wielkanocą), Dzień Matki (uczniowie przygotowują program artystyczny dla swoich mam oraz laurki), piknik integracyjny „Powitanie lata” (bawią się razem zdrowe, jak i niepełnosprawne dzieci, ponieważ jest to związane ze świętem wszystkich dzieci ).[40]
Przez lata istnienia największym osiągnięciem Ośrodka jest jednak to, że dzieci przebywające tutaj odzyskują wiarę we własne siły i w ludzi, radość życia i nadzieję na lepsze jutro.
________________________________________
[1] Kosiński D.(red): Krotoszyn,Poznań 1996
[2] Anders P. :Krotoszyn, z. 12, Poznań 2001
[3] Ekologiczna Ścieżka Przyrodnicza, PTTK Krotoszyn
[4] Anders P.: Krotoszyn z. 7,Poznań 1998
[5] Kosiński D.(red): Krotoszyn, Poznań 1996
[6] Durczewski I.: Powiat krotoszyński,
[7] Kosiński D.: op. cit.
[8] Anders P.: Powiat krotoszyński. WBR Poznań 2001
[9] Łukaszewicz J.: Krótki historyczno – statystyczny opis miast i wsi w dzisiejszym powiecie krotoszyńskim od najdawniejszych czasów aż po rok 1794, t. 1 i 2, Poznań 1869
[10] Kosiński D.: op. cit
[11] Anders P.: Powiat… op. cit.
[12] Łukaszewicz J.: Krótki …op. cit.
[13]Łukaszewicz J.: Krótki …op. cit.
[14] Skworz j.: Konarzew, rękopis w posiadaniu autora
[15] Łukaszwicz J.: op. cit
[16] Kosiński D.: op. cit.
[17] Śmigielski W.: Między ołtarzem a więzieniem. Wspomnienia z kulturkampfu 1875- 1878, Poznań 1937
[18] Skworz J.: op. cit
[19] Łukaszewicz J.: op. cit
[20] Krotoski K.:Dzieje miasta Krotoszyna, Poznań 1930
[21] Krotoski K.: op. cit.
[22] Śmigielski W.: op. cit.
[23] Anders P.: Krotoszyn, z. 7
[24] Skworz J.: op cit.
[25]Skworz J.: op cit.
[26] relacja świadka J. Koko
[27] Skworz 1 op.cit.
[28] Zgodziński B.: Południowa Wielkopolska.
[29] Skworz 1: op. cit.
[30] Anders P.: Krotoszyn, z.7
[31] Zgodziński B.: op. cit.
[32] Zarządzenie Kuratorium Oświaty i Wychowania Nr 0-1-00-1/77
[33] Kronika szkolna nr 1
[34]Kronika szkolna nr 1
[35] Archiwum Ośrodka – dokumentacja, protokolarze, plany
[36] Zarządzenie Min. Oświaty i Wych. NR KS-0140/1/84/
[37] Uaktualnienie zarządzenia nr 3 Kuratora Oświaty i Wychowania w Kaliszu zda 12.07.1977
[38] Uchwała Rady Powiatu Krotoszyńskiego nr VI/25/99
[39] Na podstawie art. 5, ust. 5a, art 58 ust. 1,2,6 ustawy z dnia 07.09.1991 r. o systemie oświaty oraz art. 2 ust. 2 ustawy z dn. 08.01.1999 oraz art. 12, pkt 11 ustawy z dnia 05.06.1998 oraz uchwały Rady Powiatu Krotoszyńskiego nr W28/99 z dnia 15.03.1999 r.
[40] Kroniki szkolne nr 2 i 3